Bilimsel araştırmalara göre işitme engelliler ve spor

24. İşitme Engelliler Olimpiyat Oyunları (Deaflympics) Brezilya’da devam ediyor.

Oyunlarda ülkemizi 13 branşta 130 sporcu temsil ediyor. Devam eden şampiyonadan takım sporlarında Voleybol ve Hentbol, bireysel kategoride ise karate, tekvando da sporcularımızın kazandıkları şampiyonluk haberleri ardı ardına geliyor.

Elde edilen bu sportif başarılarının her birinin ardında başarı hikâyeleri var. Örneğin, bizlerin de 2003 yılında Spor Uzmanı olarak görev aldığımız İşitme Engelliler Spor Federasyonunda katkımız olan Hentbol Milli Takımı kurulum aşaması, sonrasında üst üste kazanılan Olimpiyat Şampiyonluğu (2017 yılı ve 2022 yılı) bugünlere nasıl gelindiğine şahit olanlardanız.

Bu demek oluyor ki, engelli veya engelsiz, duyan veya duymayan, biz kendi insanımıza güvendiğimiz, onlara gerekli imkân ve ortamlar sağlandığı takdirde, rahatlıkla başarılı olacaklardır…

Elbette ki sportif başarı güzel olduğu gibi, her şeyi bünyesinde barındırmadığı gerçeği de gün yüzüne çıkarmakta.

Bu doğrultuda önem taşıyan konu, diğer engel gruplarında olduğu gibi ‘Sporun İşitme engellilere de önemli katkılarının olduğu, bilimsel araştırmalara nasıl yansıyor?’ sorusuna cevap aramak istedik bu yazımızda.

Bugün ülkemizin engelli birey sayısı nüfusun yüzde 12-13’ü olarak telaffuz ediliyor. Bu, on milyonu aşkın kişiye karşılık gelmektedir.

Dört engelli grubuna (görme-işitme-bedensel-zihinsel) oranladığında, işitme engelli birey sayısı, toplam nüfusun (ortalama) yüzde 2-3 demek. Bu da yüzbinler, belki de milyonun üstünde şeklinde ifade ediliyor.

Araştırmalar, lisanslı sporcu sayısının ortalama 13 bin kişiye denk geldiğini (24 branş, 600 kulüp) yansıtıyor.

Bu rakamların üzerinde konuşulması/ yorumlanması gereken, mevcut sporcu sayısıyla kıyaslandığında, elde edilen Olimpiyat Şampiyonluğu, büyük başarı anlamına gelmektedir.

Diğer konu ise, aktif spor yapmayan bireylerin, yani rakamsal olarak yüzbinler olarak tarif edilen işitme engelli bireylerin spora teşvik edilme hususu…

Engelli gruplar gibi işitme engelli bireylerin spora yönlendirmesinin önemini, bilimsel araştırmalar o kadar net ortaya koyuluyor ki!

Bununla ilgili araştırmalara bir göz attığımızda, hareket ve egzersizin (sporun) her bir birey için ne kadar önem taşıdığı ve ispatını görmekteyiz. Nelerin yapılıp yapılamayacağı hususundaki araştırmaların neler olabilecekleri tek bir makalede toplanmaktadır.

Muş Alparslan Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu Öğretim Üyesi Atike Yılmaz’ın ‘Türkiye’de Spor Bilimi Alanında İşitme Engelli Bireylere Yönelik Yapılan Çalışmaların İçerik Yönünden Analizi’ isimli çalışması, 2008-2018 yılları arasında Türkiye’de Spor Bilim alanında bireylere yönelik 8 Doktora Tezi, 21 Yüksek Lisans Tezi ve 31 Makaleyi içermektedir.

Araştırmada kullanılan doküman inceleme yöntemiyle, ne tür çalışmaların yapılabileceği konusunda önemli kaynak oluşturmaktadır.

Belli bir çalışma ve emeğin neticesinde bilgi kaynağı ortaya çıkıyor ise, bundan sonra nelerin yapılması gerektiği hususu, kamusal veya özel, bu alanda çalışma gerçekleştirenlerin görevi olsa gerek. Evet, bizlerin yapmaya çalıştığı spor yazarı, gazeteci olarak düşüncelerimizi ortaya koymak ve takipçisi olmak… 

Sporun engeller üzerine fiziksel ve psikolojik etkinin yanında, bireysel ve toplumsal yönden öneminin anlaşılması hususunda, bilimsel araştırmadan örnekler vermek istiyoruz.

Malatya İnönü Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi’nde “Sportif Aktivitelere Katılan İşletme Engelli Öğrencilerin Sosyalleşme Düzeylerinin İncelenmesi (Malatya İli Örneği)” Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Ilkım’ın danışmanlığını yaptığı İrfan Ata’ya ait Yüksek Lisans Tezi, bu örneklerden bir tanesi.

Çalışmada yer alan akademik alıntılar ve ifadeler önem taşımaktadır;

“İşitme engelli bireyler için sportif aktivitelerde bulunmak sosyalleşmeleri konusunda önemli bir yere sahiptir. Sportif aktiviteler esnasında, işaret dilinin kullanması birçok fayda sağlamakla birlikte diğer bireylerle etkileşim içinde olmasını sağlamaktadır.

İşitme engelli bireyler sporcu kimliklerini yanında sporun diğer ekipmanları (seyirci, yardımcı vb.) olmaları da onlara birtakım faydalar sağlamaktadır. Bu anlayış içinde olmaları, onların toplum içinde saygın olmalarına ve toplum faydalı olmalarına imkân sağlamaktadır.

Sportif etkinliklere katılan işitme engelli öğrenciler vücutlarındaki enerjileri harcayarak stresten uzak rahat bir yaşam sürerler. Sportif etkinlikler içerisinde hareketler yapan birey beden sağlığını kazanarak kendine olan özgüven duymasına bağlı olarak psikolojik olarak iyi olmasına yardımcı olmaktadır. Sporun bireylerin bedensel, zihinsel, duygusal yönden kazanımları üzerine etkileri bulunmaktadır.

Toplum içerisindeki düzeni ve devamlılığı sağlamanın en önemli araçlarından biri de spordur. Sonuç olarak yapılan araştırma sonucunda işitme engeli bireylerin sosyalleşmelerinde sportif aktivitelerin büyük önemi vardır.”

Tezin, öneri kısmındaki bilgiler, sporun yapılması ve yaygınlaşması konusu destekler nitelikte;

* İşitme engelli öğrencilerin sportif aktivitelere katılımları teşvik edilerek daha fazla etkinlikler içerisinde zaman geçirmeleri sağlanabilir. Özel eğitim öğretim kurumlarında spora gerekli önem verilmeli ve sportif faaliyetler çeşitliliği artırılmalı ve desteklenmelidir.

* Yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapılarak işitme engelli öğrencilerin sportif aktivitelere aktif bir şekilde katılımları sağlanmalı.

* İşitme engelli bireyler erken yaşlardan itibaren fiziksel durumlarından dolayı kendilerini toplumdan soyutlarlar. Bu durumu dikkate alarak daha erken dönemden itibaren bu bireyler sosyal aktiviteler içerisine alınmalı ve toplumla entegrasyonları kolay hale getirilmelidir.

* İşitme engelli öğrencilerin sosyalleşme sürecine aileler de dâhil edilerek kendilerine olan güveni ve toplumsal kuralları öğrenmelerine yardımcı olunmalıdır.

* Araştırma sonucunda elde ettiğimiz sonuçlara göre sporun işitme engelli öğrencilerin sosyalleşmesinde büyük öneme sahip olduğu görülmüştür. Hazırlanacak olan eğitim öğretim planlarında sportif aktivitelerin önemine dikkat çekerek sporun sosyalleştirici yönünden yararlanılabilir.

* Engelli bireylerin spora katılımlarını teşvik etmek için her türlü spor alanlarının genişletilerek maddi ve manevi destek verilmelidir.

*Toplumu, işitme engelli bireyler hakkında bilgilendirerek gelişim özellikleri hakkında bilgi verilmelidir.

* İşitme engelli bireyi olan ailelere sportif aktivitelerin önemini hakkında bilgiler vererek erken yaşlardan itibaren spor ile iç içe olması sağlanabilir.

* İşitme engelli bireylere yönelik spor organizasyonları genişletilmeli ve sosyal projelerle desteklenmelidir.

Sporun, işitme engelli bireylerin spora katılım ve sosyalleşmelerine etkileri üzerine bir başka Yüksek Lisans Tezi “Sporun İşitme engellilerin Sosyalleşmesi Üzerine Etkileri” başlıklı, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Adnan Ersoy’un Danışmanlığını yaptığı Rauf Berber’e ait. 

Araştırmada ayrıca spor türlerine ve işitme engelliliğin boyutlarına göre de bir kıyaslama yapılarak, sporun bu bireylerin sosyalleşmeleri üzerindeki etkilerinin derecelerinin de araştırılması amaçlanmış.

Araştırmanın dikkat çeken bir özelliği de, benzer araştırmaların farklı bölgelere uyarlanabilir olması önerisi.

Bu araştırmayı detaylı olarak bu satırlarda daha önce paylaşmıştık. Bugün hatırlatma gereği duymamızın nedeni, bilimsel verilerden yararlanıp, vatandaşın yararına sunulup sunulmadığı hususu.

Dileriz, konunun önemi iyi algılanır ve vatandaşlarımızın hayatını kaliteli bir şekilde yürütülmesi için gerekli adımlar atılır. Bize de, her defasında bu tür projeleri hatırlatmak değil, vatandaşın yararına olacak bu tür çalışmaların, uygulamadaki etkileri/yansımalarını yazma görevi düşer…